Lễ Cúng Cầu Mùa (Người Mường) – Tâm Linh Nông Nghiệp Gắn Bó Với Núi Rừng Hòa Bình

Giới Thiệu Về Lễ Cúng Cầu Mùa Của Người Mường

Lễ cúng cầu mùa là một trong những nghi lễ tâm linh truyền thống lâu đời của đồng bào dân tộc Mường, đặc biệt tại các tỉnh như Hòa Bình, Thanh Hóa, Phú Thọ, Sơn La. Đây là nghi lễ gắn liền với chu kỳ sản xuất nông nghiệp, được tổ chức vào đầu vụ gieo trồng, với ước nguyện trời đất ban mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no.

Với người Mường, đất trời, núi rừng, cây cối, sông suối đều có hồn, có thần. Chính vì vậy, cúng cầu mùa không chỉ là một hình thức cầu mong sự phù hộ từ thần linh mà còn là cách để con người kết nối với tự nhiên, tri ân trời đất, thể hiện đạo lý sống hài hòa, khiêm nhường.

Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Lễ Cầu Mùa

1. Gắn Bó Với Văn Hóa Lúa Nước

Người Mường sinh sống lâu đời ở vùng trung du và miền núi, có kinh nghiệm làm ruộng bậc thang, nương rẫy. Trong đó, lúa nếp là loại cây trồng quan trọng gắn liền với mọi sinh hoạt – từ ẩm thực, nghi lễ đến tín ngưỡng.

Lễ cầu mùa ra đời như một nhu cầu tất yếu trong sản xuất nông nghiệp, nhằm:

Cầu xin mùa màng tốt tươi, cây lúa trổ bông đều

Cầu thần linh phù hộ mưa thuận gió hòa, xua đuổi sâu bệnh

Gửi gắm hy vọng về một vụ mùa thành công, dân bản đủ ăn, khỏe mạnh

2. Thể Hiện Tín Ngưỡng Vạn Vật Hữu Linh

Người Mường tin rằng có các vị thần cai quản mùa màng như:

Mệ mường, Then, Tạo lúa – các thần nông nghiệp

Thần trời, thần mưa, thần đất, thần núi – điều tiết tự nhiên

Hồn cây, hồn lúa, hồn nước – linh khí trong từng yếu tố sống

Lễ cầu mùa là dịp để thể hiện sự tôn kính, tri ân và kết nối giữa con người – thần linh – vạn vật.

Thời Gian Và Địa Điểm Tổ Chức Lễ Cầu Mùa

Diễn ra vào cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2 âm lịch (trước khi bắt đầu vụ cày bừa)

Được tổ chức theo cấp gia đình, dòng họ hoặc cả bản làng

Địa điểm thường tại nhà Lang (nhà trưởng bản), bãi đất đầu bản hoặc sân đình bản

Một số nơi còn chọn khu ruộng linh thiêng – nơi “trồng lúa đầu tiên của năm” để hành lễ

Các Nghi Thức Trong Lễ Cầu Mùa Của Người Mường

1. Chuẩn Bị Lễ Vật

Tùy theo quy mô, lễ vật có thể gồm:

Xôi nếp, gà luộc, cá suối, trứng luộc

Cơm lam, rượu cần, bánh dày, bánh ngải

Măng rừng, rau rừng, chuối chín, cam, bưởi

Hương, hoa, giấy bản, sáp ong, trầu cau, nước sạch

Một số nơi có lễ vật là nắm đất ruộng mới, cây lúa non

Mâm lễ thể hiện sự kết tinh giữa nông sản đầu vụ và sản vật rừng núi – đậm bản sắc núi rừng Tây Bắc.

2. Lễ Khấn Cầu Mùa – Do Thầy Mo Chủ Trì

Thầy Mo là người dẫn dắt nghi lễ, đọc khấn bằng tiếng Mường

Nội dung khấn gồm:

Mời gọi các vị thần linh về chứng giám

Trình bày lý do cúng, mong thần linh phù hộ cho lúa lên xanh, trời không hạn hán

Cầu mùa không sâu bệnh, dân bản không ốm đau

Lễ khấn thường kéo dài 30–60 phút tùy từng bản

3. Lễ Cúng Ruộng Đầu Vụ

Sau phần khấn lễ là nghi thức gieo mầm đầu tiên, thường do người già hoặc người có uy tín thực hiện

Mang ý nghĩa “mở đất – gọi lúa – kết duyên với thiên nhiên”

Phần Hội Gắn Kết Cộng Đồng

Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội vui tươi, sôi nổi:

Hát giao duyên, hát ruộng, hát ví Mường

Múa xòe, múa sạp, múa nón lá Mường

Thi giã gạo, thi gói bánh, thi đan lát, nấu cơm lam

Chợ phiên nhỏ với đặc sản địa phương: rượu cần, măng khô, thịt lợn bản…

Giá Trị Văn Hóa – Xã Hội Của Lễ Cầu Mùa

1. Gìn Giữ Bản Sắc Tâm Linh Dân Tộc Mường

Lễ cầu mùa là một phần không thể thiếu trong vòng đời văn hóa của người Mường

Kết nối tín ngưỡng nông nghiệp với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thờ thần tự nhiên

2. Gắn Kết Cộng Đồng Và Gia Tăng Tình Làng Nghĩa Xóm

Cả bản cùng đóng góp, cùng thực hiện, cùng hưởng lễ

Là nơi thể hiện tình đoàn kết, chia sẻ lương thực, mừng lúa mới

3. Giáo Dục Con Cháu Biết Tôn Trọng Thiên Nhiên

Truyền dạy lễ nghi, phong tục

Gieo mầm đạo lý “sống cùng, sống với và sống nhờ vào thiên nhiên”

4. Góp Phần Phát Triển Du Lịch Văn Hóa – Sinh Thái

Nhiều địa phương đã khôi phục lễ cầu mùa kết hợp du lịch cộng đồng

Du khách có thể tham gia lễ khấn, xem biểu diễn, thưởng thức ẩm thực dân tộc