Lễ Thượng Điền – Nghi Lễ Tạ Ơn Thần Nông Sau Mùa Gặt Bội Thu Của Người Việt

Giới Thiệu Về Lễ Thượng Điền

Lễ Thượng Điền là một nghi lễ truyền thống quan trọng trong đời sống tín ngưỡng nông nghiệp của người Việt, đặc biệt phổ biến ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, Trung Bộ và các dân tộc thiểu số ở miền núi như Thái, Tày, Mường…

Diễn ra vào cuối vụ mùa, sau khi người dân thu hoạch xong lúa ngô, hoa màu, lễ Thượng Điền được tổ chức để dâng lên thần linh, trời đất và tổ tiên lời cảm tạ, đồng thời cầu mong mùa tới tiếp tục được mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống no đủ.

Nếu như lễ Hạ Điền (đầu mùa vụ) là lễ cầu mùa, thì Thượng Điền là lễ tạ ơn, khép lại một chu kỳ sản xuất nông nghiệp theo mùa vụ truyền thống.

Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Lễ Thượng Điền

1. Tín Ngưỡng Trời – Đất – Thần Nông

Trong văn hóa Việt Nam xưa, người dân tin rằng việc gieo trồng, thu hoạch mùa màng không chỉ phụ thuộc vào sức lao động mà còn nhờ vào sự trợ giúp của:

Thần Nông – người sáng lập nghề nông

Thần Mưa, thần Gió, thần Sấm, thần Nắng – cai quản thời tiết

Thổ Công, Thổ Địa – thần cai quản ruộng đồng, đất đai

Tổ tiên – phù hộ cho con cháu làm ăn thuận lợi

Lễ Thượng Điền là cách tri ân và cầu nguyện, thể hiện lòng thành kính và mối liên hệ thiêng liêng giữa con người với thiên nhiên, thần linh.

2. Gắn Bó Với Nông Nghiệp Truyền Thống

Sau khi thu hoạch xong, người dân dành thời gian nghỉ ngơi, chuẩn bị Tết

Lễ Thượng Điền chính là điểm kết của một chu kỳ canh tác, là lúc hội làng, cúng đình, ăn mừng mùa vàng thắng lợi

3. Khẳng Định Bản Sắc Văn Hóa Nông Dân Việt

Thể hiện niềm tự hào lao động, tôn trọng nghề nông

Củng cố tinh thần cộng đồng, cố kết làng xã, gìn giữ hương ước, tín ngưỡng địa phương

Thời Gian Tổ Chức Lễ Thượng Điền

Không cố định ngày âm lịch trên toàn quốc

Thường tổ chức vào cuối tháng 9 đến tháng 11 âm lịch (tùy theo mùa vụ từng vùng)

Một số địa phương kết hợp với lễ hội làng, lễ Tết Cơm Mới, lễ hội Đình Thần

Địa Điểm Tổ Chức

Đình làng – trung tâm tâm linh của mỗi thôn xóm

Ruộng đầu làng – nơi khởi cày đầu vụ

Bàn thờ gia tiên tại nhà – cúng cơm mới, tạ đất trời

Nghi Thức Của Lễ Thượng Điền

1. Chuẩn Bị Lễ Vật

Tùy theo quy mô và vùng miền, mâm lễ có thể gồm:

Xôi gấc, xôi nếp mới, chè kho

Gà trống luộc, cá nướng, thịt lợn luộc, bánh chưng hoặc bánh tét

Mâm ngũ quả, hoa tươi, trầu cau

Chén rượu, trà, bánh kẹo, nước sạch

Sản phẩm mới thu hoạch: bó lúa, ngô, khoai, rau củ

Vàng mã, giấy tiền, bài vị Thần Nông, Thổ Địa

2. Các Bước Nghi Lễ

Tại Đình Làng

Rước lễ vật từ các hộ dân đến đình

Tế lễ do các bô lão hoặc Ban tế lễ thực hiện

Đọc văn tế Thần Nông – Thổ Địa, tạ trời đất

Cầu mong mưa thuận gió hòa cho mùa sau

Phát lộc thánh cho dân làng

Tại Nhà Riêng

Gia chủ bày mâm cơm cúng lên bàn thờ

Khấn tạ tổ tiên, Thổ Công đã phù hộ mùa vụ

Xin ơn lành cho gia đạo – công việc – mùa sau

Văn Khấn Tạ Ơn Sau Mùa Gặt (Tham Khảo)

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương chư Phật, chư vị Thần linh
Con kính lạy Ngài Thổ Công, Ngài Thổ Địa, Thần Nông, Long Mạch
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Con tên là:… cư ngụ tại…
Thành tâm kính lễ, dâng hương hoa lễ vật, tạ ơn các ngài đã phù hộ độ trì

Nhờ hồng ân trời đất, mùa màng vừa qua được thu hoạch đầy đủ, cơm no áo ấm.
Nay con xin tạ lễ, mong các ngài tiếp tục gia hộ:
– Mưa thuận gió hòa
– Ruộng đồng tốt tươi
– Con cháu khỏe mạnh
– Gia đạo bình an

Tín chủ thành tâm kính lễ, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)

Hoạt Động Văn Hóa Gắn Với Lễ Thượng Điền

Hội làng, rước kiệu, múa lân – múa tứ linh

Thi cày ruộng, giã gạo, bày mâm cơm quê

Múa sạp, múa xòe, hát quan họ, hát ruộng

Lễ hội ẩm thực từ sản vật địa phương

Thi làm bánh truyền thống (bánh tro, bánh gai, bánh tẻ)

Ý Nghĩa Văn Hóa – Xã Hội Của Lễ Thượng Điền

Khẳng định giá trị nghề nông – nền tảng của văn minh lúa nước

Gắn kết cộng đồng – tất cả các hộ dân đều cùng tham gia, cúng tế và chia sẻ

Gìn giữ tín ngưỡng nông nghiệp truyền thống – tri ân trời đất, thần linh

Gieo niềm tin cho vụ mùa mới, nuôi dưỡng khát vọng no ấm, đủ đầy